ŠTETNOST ZRAČENJA SKENERA I RENDGENA

Mnoge tajne ljudskog tela danas se otkrivaju pomoću dijagnostičkih aparata. Moguće je zaviriti u svaki deo unutar ljudskog tela i precizno utvrditi da li postoje poremećaji i na vreme ih ukloniti.

Iako ovo zvuči sjajno po nas, stručnjaci su otkrili i negativne strane dijagnostičkih aparata pogotovo što je primećen trend njihovog nekritičkog korišćenja.

Naime, snimanja rendgenom i skenerom zasnivaju se na zračenju, koja mogu negativno uticati na čovekovo zdravlje pa i buduće potomstvo.

Šta je rendgen (radiografija)?

Klasični rendgen je osnovni metod radiološke dijagnostike, koji je zasnovan na primeni X-zraka radi dobijanja slike različitih segmenata ljudskog tela. Predstavlja bezbolnu, neinvazivnu i preciznu metodu. Glavne prednosti rendgena jesu brzina snimanja i postavljanje tačnih dijagnoza.

Radiografija se obavlja radi ispitivanja koštano-zglobnog sistema i treba je raditi kada postoji povreda kostiju sa sumnjom na njihov prelom, prilikom iščašenja zgloba ili njihovog deformiteta, kada se oseti bol u određenim delovima tela (rukama, nogama, glavi, grudima, stomaku…).

Ova metoda brzo i jednostavno pruža informacije o zapaljenskim bolestima kostiju ili njihovim povredama, tumorima i cistama koštano-zglobnog sistema, kao i drugim deformitetima bilo da su stečeni ili urođeni.

Nivo doze zračenja koji pacijent treba da primi prilikom snimanja, zavisi od dela tela koji treba da se snima. Na primer, najmanja doza od 0,01mSv primi se prilikom snimanja lobanje, dok se prilikom snimanja karlice primi znatno veća doza zračenja koja iznosi 0,83mSv.

Kako se odvija pregled?

Pre nego što tehničar postavi pacijenta pred ploču u kojoj je film za radiografiju, neophodno je da pacijent skine suvišnu odeću i sve metalne predmete sa tela.

Od pacijenta se zahteva da leži mirno nekoliko sekundi dok se odvija rendgensko snimanje (recimo da zadrži dah dok traje snimanje pluća).

Prilikom pregleda koji traje par minuta, pacijent ne trpi nikakav bol. Nakon pregleda, potrebno je oko 20 minuta da se izradi snimak koji radiolog tumači, a zatim se pacijentu daje pisani izveštaj uz usmeno objašnjenje.

Šta je skener CT (kompjuterizovana tomografija)?

Kompjuterizovana tomografija je skenerska dijagnostika koja se zasniva na primeni X-zraka i upotrebi računara.

Sistem detektora precizno pretvara X-zrake u električne impulse koji se prenose u računar gde se transformišu u digitalnu sliku. Snimanje skenerom predstavlja neinvazivnu, bezbolnu i preciznu metodu, dok dobijene dijagnoze pružaju više informacija u odnosu na magnetnu rezonancu.

Celokupna procedura snimanja traje par sekundi, a slika koja se dobije jasnija je od bilo kog drugog načina snimanja.

Oblast primene CT skenera je široka i uključuje postavljanje dijagnoze koštanog sistema, centralnog nervnog sistema, urogenitalnog i respiratornog trakta, kao i otkrivanje i praćenje malignih bolesti.

Stručnjaci smatraju da najviše zračenja stvaraju skeneri i ono iznosi 2mSv za skeniranje glave, dok za abdomen nivo zračenja iznosi 10mSV.

Kako izgleda procedura pregleda?

Tokom pregleda od pacijenta se traži da legne na sto koji se potom „uvlači“ u CT skener, gde je pacijent izložen dejstvu zračenja. Kad započne skeniranje, rendgen aparati se okreću za 360 stepeni i stvaraju slike organa iz različitih uglova koje radiolozi mogu da vide na monitoru.

Često se pacijentu daje i kontrastno sredstvo pre/u toku snimanja, koje pomaže radiologu da vidi jasniju sliku.

Nakon ispitivanja pacijent se odmah može vratiti svojim dnevnim aktivnostima.

Razlike između skenera i rendgena

Rendgenski snimak se koristi za otkrivanje preloma i iščašenja kostiju, kao i za otkriće upale pluća i malignih bolesti. S druge strane, CT skener je vrsta naprednog rendgenskog aparata kojim se preciznije dijagnostifikuju stanja unutrašnjih organa, a zajedničkom primenom skenera i rendgena dobijaju se pravi rezultati.

Kao drugo, rendgen aparati ponekad ne uspevaju da dijagnostifikuju meka tkiva, oštećenja mišića i drugih telesnih organa, što je moguće utvrditi primenom računarske tomografije poznatije kao CT skeniranje.

Slike proizvedene rendgenskim zracima su u 2D formatu, dok se 3D slike formiraju tokom CT skeniranja.

Da li snimanja rendgenom i skenerom imaju štetne posledice?

Svaka vrsta zračenja nosi sa sobom određenu dozu štetnosti. Iako je radiografija metoda koja se zasniva na primeni minimalne doze jonizujućih X-zraka potrebne za dobijanje kvalitetnih informacija, to ipak znači da postoji određeni stepen štetnosti po čovekov organizam.

Štetno dejstvo rendgenskog zračenja ne može se izmeriti trenutno, ali utvrđeno je da snimanje može uzrokovati negativne promene u DNK materijalu, što bi moglo dovesti do malignih bolesti kasnije u životu.

Iz tog razloga, Svetska zdravstvena organizacija (SZO) klasifikuje rendgenske zrake kao kancerogene. Ovaj negativni efekat je dvostruk, jer ne utiče samo na pojedinca već i na njegov genetski materijal. Tačnije, negativne promene nastale usled skeniranja prenose se na buduće generacije.

Rizik od oštećenja ćelija zračenjem i od pojave tumora raste s godinama. Pored starijih osoba, rendgenske zrake bi trebalo da izbegavaju mlađe osobe, trudnice, kao i deca koja su mnogo osetljivija od odraslih na zračenje ovih uređaja.

Ukoliko se pacijent nalazi u posebnom stanju, potrebno je o tome informisati lekara, jer se rendgensko snimanje, na primer kod trudnica, ne sme raditi zbog mogućnosti oštećenja fetusa X-zracima.

Savet je otići na snimanje, jedino kada postoji stvarna potreba za tim. Stručnjaci su dokazali direktnu povezanost između češćih pojava leukemije i limfoma kod osoba koje su bile izložene redovnim, a ponekad i nepotrebnim snimanjima.

Da bi se opasnost od rendgena svela na minimum, potrebno je sprovesti određene mere zaštite prilikom snimanja, kao što su zaštita pacijenta i zdravstvenog radnika, uključujući i zaštitu okoline od rendgenskog zračenja.

Zaključak

Česta upotreba skenera i rendgena predstavlja rizik po zdravlje, jer ovi uređaji ispuštaju male doze radijacije što bi vremenom moglo izazvati rak, smatraju naučnici.

Primera radi, jedno snimanje abdomena na skeneru je poput urađenih 500 rendgen snimaka pluća.

Takođe je utvrđeno da jonizujuće zračenje može oštetiti ćelije u vašem telu. Te doze zračenja su obično vrlo male i ne uzrokuju ozbiljnu štetu, dok velike doze zračenja mogu prouzrokovati da ćelije postanu kancerogene, kao i niz drugih efekata, kao što su povraćanje, krvarenje, nesvestica, gubitak kose.

Savet je da se ovakvi pregledi izbegavaju kad god je to moguće ili ih raditi ređe s prekidom od nekoliko meseci.

Štetnost postoji i potrebno je dva puta razmisliti i konsultovati se sa stručnim licima pre odlaska na proceduru.